Γιατί Αυτό Μας Έλειπε: Εφημερίδες

Τις τελευταίες εβδομάδες υπήρξε μια έντονη κινητικότητα στον ελληνικό Τύπο, πολλά πράγματα συνέβησαν. Κάποιοι επιτέθηκαν στην ελευθερία της έκφρασης, μετά κάποιοι πήγαν να πειράξουν τα κεκτημένα δημοσιογράφων, οι δημοσιογράφοι εξεγέρθηκαν σε μία από αυτές τις δύο περιπτώσεις, ακόμα ένας παραδοσιακός όμιλος media έκλεισε, μια αναμπουμπούλα γενικά. Εν μέσω του χαμού, έγινε και κάτι άλλο: Κυκλοφόρησαν δύο νέες εφημερίδες, και ανακοινώθηκε η πρόθεση να κυκλοφορήσει και μια τρίτη.

Εφημερίδες. Χάρτινες εφημερίδες, τις θυμάσαι; Τέτοιες.

Η μία εφημερίδα λέγεται "Εφημερίδα των Συντακτών" και τη βγάζει μια ομάδα πρώην συντακτών της Ελευθεροτυπίας, η άλλη λέγεται "6 Ημέρες" και τη βγάζει ο εκδότης της εφημερίδας "Το Ποντίκι", ενώ συζητιέται και η επανακυκλοφορία της ίδιας "Ελευθεροτυπίας".

Παρατηρώντας αυτές τις τελευταίες κινήσεις θα πίστευε κανείς ότι ζούμε μια άνθηση των εντύπων media και επίσης ότι είναι 1993. Εμένα μου δημιούργησε πάρα πολλές απορίες, όπως για παράδειγμα:

Σε ποιο κοινό απευθύνονται οι εφημερίδες; Ποιοι Έλληνες αγοράζουν σήμερα πάκους από χαρτιά με τα χτεσινά νέα γραμμένα επάνω; Ξέρουμε ότι αρκετός κόσμος αγοράζει πολυπροσφορές του Σαββατοκύριακου που περιέχουν διάφορα δώρα και μαζί και μια χάρτινη εφημερίδα, αλλά ποιος αγοράζει πραγματικά εφημερίδες για να τις διαβάσει το 2012; Τι ηλικία και τι μόρφωση έχει αυτό το κοινό; Και, πραγματικά το έχω απορία τώρα, είναι τόσο μεγάλο και αδηφάγο που οι εφημερίδες που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο επιβιώνουν σε τούτη τη χώρα δεν του φτάνουν, και χρειάζεται κι άλλες;

Τα παλιά τα χρόνια οι εφημερίδες θεωρητικά είχαν χρησιμότητα επειδή ήταν το μόνο μέρος όπου μπορούσε κάποιος να διαβάσει τα νέα, ενώ είχαν και πολύ μεγάλη χρησιμότητα και για τους ιδιοκτήτες τους που συχνά είχαν άλλες κύριες ασχολίες. Αλλά σήμερα; Σήμερα ο κόσμος διαβάζει τα σημερινά νέα σε οθόνες, και οι "άλλες ασχολίες" ιδιοκτητών εφημερίδων δεν είναι πια αυτό που ήταν. Οπότε τι βαρύτητα έχουν οι χάρτινες εφημερίδες σήμερα;

Την ίδια ώρα που ο Guardian έχει αρχίσει να συζητάει το ενδεχόμενο της κατάργησης της έντυπης έκδοσής του, ενώ η El Pais απολύει κόσμο, την ώρα που για πρώτη φορά στα χρονικά η Google μόνη της βγάζει από διαφημίσεις περισσότερα λεφτά από ολόκληρη τη βιομηχανία χάρτινων media στις ΗΠΑ, άνεργοι Έλληνες δημοσιογράφοι αφιερώνουν την ενεργητικότητά τους και την πείρα τους για να (ξανα)χτίσουν ένα μέσο που εξαφανίζεται. Στην ανακοίνωσή τους οι συντάκτες της "Εφημερίδας των Συντακτών" δεν αναφέρουν ούτε μια λέξη για το μέσο από το οποίο πληροφορείται εδώ και καιρό το πιο ενεργό και δραστήριο κοινό αυτής της χώρας -και κάθε χώρας. Περιγράφουν τις ανάγκες που πιστεύουν πως η εφημερίδα τους καλύπτει σαν να είμαστε στη δεκαετία του '90. Σαν να μην υπάρχει ίντερνετ, καν.

Βεβαίως κι εγώ, όπως όλοι, ζω στη φούσκα μου. Απ' έξω υπάρχει ένας άλλος κόσμος, και το ξέρω. Το 46% των Ελλήνων δεν έχουν πρόσβαση στο Ίντερνετ. Υπάρχουν μορφωμένοι δημοσιογράφοι που δεν καταλαβαίνουν τι είναι το ίντερνετ. Υπάρχουν άνθρωποι που προσεγγίζουν την ιδέα μιας καινούριας εφημερίδας στην Ελλάδα του 2012 σαν κάτι το φυσιολογικό. Δεκτά όλα αυτά.

Επίσης, το ότι οι εφημερίδες εξαφανίζονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα στο δυτικό κόσμο δεν σημαίνει ότι το ίδιο συμβαίνει σε ολόκληρο τον κόσμο. Χώρες του τρίτου κόσμου όπου μέχρι πρόσφατα μεγάλο μέρος του πληθυσμού δεν ήξερε ανάγνωση και όπου το βιοτικό επίπεδο τώρα ανεβαίνει αποτελούν αναπτυσσόμενες αγορές για τα έντυπα media.

Μπορεί λοιπόν αυτή να είναι η εξήγηση για το περίεργο φαινόμενο. Καθώς ο πρώτος κόσμος μαθαίνει να διαβάζει σε οθόνες που περιέχουν ανεξάντλητες ποσότητες ανθρώπινης γνώσης, εμείς επιμένουμε να τυπώνουμε τα χτεσινά νέα σε βρώμικο χαρτί, καθ' οδόν προς τον τρίτο κόσμο.

σημείωση για τους συναδέλφους που δεν ξέρουν: Τα μπλέ γραμμάτα στο κείμενο είναι "links". "Πατώντας" τα με το "ποντίκι" μπορείτε να μεταφερθείτε σε άλλα σημεία του "κυβερνοχώρου". Να μερικά ακόμα "links": 

Εικασίες για το πότε θα πεθάνουν οι εφημερίδες εδώ κι εδώ.
O θάνατος των έντυπων ΜΜΕ σε ένα διάγραμμα.
Σχετικά με το χαρτί, τα e-books και το μέλλον των βιβλίων.
7 πράγματα που πρέπει να διαβάσεις για τα media.
H ομιλία μου στο TEDxAthens 2010 για το "θάνατο των εντύπων".