Σε αυτό εδώ το κείμενο θα σας μιλήσω για το νέο Star Wars, το οποίο είδα περίπου μία εβδομάδα πριν βγει επισήμως στις ελληνικές αίθουσες. Καθώς πιθανότατα δεν το έχετε δει εσείς ακόμη, ετούτο το κείμενο δεν έχει κανένα spoiler. Μπορείτε να το διαβάσετε άφοβα. Βασικά, δεν αναφέρεται σχεδόν καθόλου στην ίδια την ταινία. Είναι ένα κείμενο με αφορμή το Star Wars, όχι κριτική. Κριτική της ταινίας με spoilers θα σας δείξω τις επόμενες ημέρες, όταν θα είναι πιο κατάλληλες οι συνθήκες.
Λοιπόν.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 κάτι τραγικό και πολύ τραυματικό μου συνέβη και, σχετικά απότομα, μέσα σε μόλις δύο-τρία χρόνια, έχασα κάτι πολύ σημαντικό. Κι από ό,τι φαίνεται, το έχασα για πάντα.
Αυτό που έχασα, αν μπορώ να το περιγράψω με λόγια, ήταν το εξής: Τη δυνατότητα να αντλώ τεράστιες ποσότητες ευτυχίας από προϊόντα πολιτισμού και οπτικοακουστικές εμπειρίες. Δεν ξέρω αν καταλαβαίνετε τι είναι αυτό που εννοώ. Νομίζω ότι μόνο ένας ειδικός τύπος ανθρώπου (αυτοί που αποκαλούμε “nerds”, ή σπασίκλες, ή φύτουκλες, ή διάφορα άλλα τέτοια) μπορεί να το καταλάβει. Αυτό που βλέπεις μια ταινία, ή μια σειρά, ή που ακούς μια μουσική, ή τέλος πάντων καταναλώνεις κάποιο προϊόν πολιτισμού, και το καταναλώνεις με πολύ πιο πολύπλοκο τρόπο από μια απλή θέαση ή ένα άκουσμα. Το κάνεις κομμάτι του εαυτού σου, μέρος της ταυτότητάς σου, το αφήνεις να σε επηρεάσει με τρόπους δυσανάλογα σημαντικούς και έντονους. Από απλός καταναλωτής γίνεσαι κοινωνός, γίνεσαι “fan”.
Για να σου συμβεί αυτό πρέπει κάποιες προϋποθέσεις να ισχύουν, δεν γίνεται έτσι απλά. Πρώτον, πρέπει εσύ να είσαι δεκτικός. Να έχεις ζωηρή και πλούσια φαντασία που να το χωράει αυτό το μεγάλο και το κολοσσιαίο ερέθισμα, ας πούμε, ή να σου λείπουν άλλα ερεθίσματα (κοινωνικά, συναισθηματικά) και έτσι να έχεις μέσα σου κενό. Αυτός είναι ένας ελάχιστα μελετημένος ρόλος των έργων πολιτισμού παγκοσμίως: Να γεμίζουν τέτοια κενά σε ολόκληρες γενιές ανθρώπων, από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα και μετά, τουλάχιστον. Είχε συνέπειες αυτό το πράγμα, και εξακολουθεί να έχει, και νομίζω ότι δεν υπάρχει αρκετή βιβλιογραφία για το θέμα. Τέλος πάντων.
[motto_right]
Σταδιακά άρχισα να διαπιστώνω ότι και πολλές άλλες ταινίες που σε κανονικές συνθήκες θα έπρεπε να μου προκαλούν χαρά και ενθουσιασμό, ήταν μπούρδες.
[/motto_right]
Μεγαλώνοντας στην Ελλάδα του ’80 και του ’90, εγώ από τέτοια κενά άλλο τίποτα, βεβαίως, και ακριβώς εκείνη την εποχή η κοινωνία μας πλημμύρισε για πρώτη φορά από τα καλύτερα προϊόντα του δυτικού πολιτισμού, και έτσι όλα αυτά διαδοχικά με πλημμύρισαν και εμένα, τα κατάπια αμάσητα, σχεδόν όλα. Επιστημονική φαντασία, τηλεόραση, μουσική (στις αρχές της δεκαετίας του ’90, κυρίως), videogames, βιβλία, ταινίες, τα κατανάλωνα όλα με τρομερή όρεξη και, από κάποια από αυτά, από τα καλύτερα, αντλούσα τρομερή ευχαρίστηση. Πελώρια ευχαρίστηση. Δεν μπορώ να σας περιγράψω πόση ευχαρίστηση, υποθέτω ότι όσοι από εσάς είστε εθισμένοι στα ναρκωτικά μόνο μπορείτε να καταλάβετε το μέγεθος. Ή όσοι είστε σαν εμένα.
Και μετά, σχεδόν ξαφνικά, αυτό τελείωσε.
Θυμάμαι τρία σημαντικά πράγματα που συνέβησαν στα τέλη της δεκαετίας του ’90, και συνέπεσαν με (ή και σφράγισαν/επιτάχυναν) αυτή την καμπή. Το 1997 ο Ολυμπιακός κέρδισε το πρωτάθλημα Ευρώπης στο μπάσκετ. To 1999 βγήκε στο Star Wars Episode I: The Phantom Menace. Την ίδια χρονιά βγήκε και το Matrix. Μετά από αυτά τα τρία γεγονότα:
1) Σταδιακά σταμάτησε να με ενδιαφέρει αν κερδίζει ο Ολυμπιακός, ή οτιδήποτε έχει σχέση με τον επαγγελματικό αθλητισμό στην Ελλάδα,
2) σταμάτησα να περιμένω πως και πώς κάθε καινούριο χολιγουντιανό υπερθέαμα και
3) σταμάτησα να νιώθω αυτή την πελώρια χαρά και τον απέραντο ενθουσιασμό βλέποντας ταινίες ή σειρές.
Η διαδικασία αυτή ήταν λίγο πιο σταδιακή από ό,τι την περιγράφω, βεβαίως. Θυμάμαι στιγμές ευτυχίας με videogames την επόμενη δεκαετία, ας πούμε, ή με κάποια επεισόδια του Sopranos, ή το Euro 2004, ή εκείνο το επεισόδιο του Breaking Bad, αλλά αυτές ήταν σποραδικές και μοναδιαίες. Aυτό που είναι σίγουρο είναι ότι πλέον, πολλά πολλά χρόνια μετά, η ικανότητά μου να απολαμβάνω όλα αυτά τα πράγματα με τον ενθουσιασμό που τα απολάμβανα τότε έχει χαθεί. Με στενοχωρεί λίγο αυτό. Αλλά το έχω πάρει απόφαση, και έτσι ήξερα από πριν ότι αυτό εδώ το καινούριο Star Wars πιθανότατα δεν θα μου αρέσει ή, έστω, δεν θα είναι μια συγκλονιστική νοσταλγική εμπειρία, όπως περίπου το περιγράφουν διάφοροι 40χρονοι αυτές τις ημέρες στα (εγγλέζικα) reviews. Εγώ δε μπορώ να δω ταινίες έτσι, πια, και λυπάμαι γι’ αυτό. Και ζηλεύω.
Γι’ αυτό ήλπιζα ότι θα είναι τουλάχιστον μια αξιοπρεπής, διασκεδαστική περιπέτεια, γιατί ήθελα πάρα πολύ να συμμετάσχω στο παγκόσμιο πανηγύρι που έχει στηθεί αυτές τις ημέρες στα social media. Ζηλεύω αυτό τον ενθουσιασμό, και μου λείπει, γιατί θυμάμαι πόσο χαρούμενος ήμουν όταν αντλούσα κι εγώ τέτοια ευχαρίστηση. Αν μου έδινε κάτι η ταινία, κάποια ψίχουλα, έστω, ποιότητας ή νοσταλγίας (ή και τα δύο), θα μπορούσα να κάνω ότι συμμετέχω κι εγώ στον ενθουσιασμό. Γιατί οι προϋποθέσεις υπάρχουν, ω, σας διαβεβαιώ ότι υπάρχουν.
[motto_left]
Tο είδα ευχάριστα, χωρίς να μου γεμίζει κανένα κενό, ζηλεύοντας όλους τους υπόλοιπους.
[/motto_left]
Εγώ το Star Wars το παλιό, το όριτζιναλ, δεν το είδα στο σινεμά, γιατί ήμουν πολύ μικρός τότε. Στο νηπιαγωγείο ήμουν εθισμένος με το Battlestar Galactica, μια σειρά που ήταν στυγνή αντιγραφή του Star Wars, αλλά εγώ δεν το ήξερα. Ένα από τα πρώτα αγαπημένα μου παιχνίδια που θυμάμαι ήταν ένας stormtrooper, αλλά δεν ήξερα ότι είναι stormtrooper. Τις ταινίες τις είδα σε βιντεοκασέτες αργότερα, και μέσα στα χρόνια φυσικά και τις αγάπησα και τις έβαλα στη βασική αποθήκη των αγαπημένων μου μύθων, μαζί με τον Ιντιάνα Τζόουνς, το Μαγκάιβερ, τον Ιππότη της Ασφάλτου και τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών (το βιβλίο, όχι την ταινία). Και ειδικά το Star Wars, επειδή ήταν πολύ πιο επιτυχημένο προϊόν από τα περισσότερα υπόλοιπα, το κράτησα ζωντανό στο μυαλό μου περισσότερο. Έχω ακόμα εδώ δίπλα ένα συλλεκτικό φωτόσπαθο (το μπλε του Λουκ -ανάβει και κάνει και ήχο). Το 1999 πήγα να δω το πρώτο prequel με τρομερό ενθουσιασμό, και για ένα διάστημα μετά προσπαθούσα να πείσω και τον εαυτό μου ότι μου άρεσε, επειδή ακριβώς ήθελα να συμμετάσχω στο τότε πανηγύρι.
Αλλά ήταν μια μπούρδα.
Και μετά σταδιακά άρχισα να διαπιστώνω ότι και πολλές άλλες ταινίες που σε κανονικές συνθήκες θα έπρεπε να μου προκαλούν χαρά και ενθουσιασμό, ήταν μπούρδες. Δεν μου άρεσε πραγματικά καμία ταινία της τριλογίας του “Άρχοντα των Δαχτυλιδιών”. Θεωρώ σχεδόν όλες τις ταινίες της Marvel κακογραμμένες και ακατανόητες μπούρδες. Η τελευταία ταινία δράσης που μου άρεσε κάπως είναι μια περιπέτεια που πέρασε κάπως απαρατήρητη και λεγόταν “Kingsman”. Η τελευταία ταινία που μου άρεσε πολύ, γενικότερα, ήταν το “Gravity”. Η τελευταία ταινία μου με ενθουσίασε με τον τρόπο τον παλιό, του ακατάσχετου ενθουσιασμού ήταν, είπαμε, το “Matrix”, το 1999.
Το “The Force Awakens” σ’ αυτή την κλίμακα πέφτει κάπου κοντά στο “Kingsman”, κι αυτό σημαίνει ότι την είδα με ευχαρίστηση και όρεξη, παρ’ όλο που καταλάβαινα ότι σε αρκετά σημεία είναι βαρετή, και επίσης πολλά σημεία της δεν βγάζουν κανένα νόημα.
Παρεμπιπτόντως: Αυτό είναι επίσης ένα χαρακτηριστικό σχεδόν όλων των ταινιών που βλέπω, πια, το οποίο δεν το αντέχω. Υποθέτω ότι παλιά το άντεχα (η υπόθεση του “A New Hope” επίσης δεν βγάζει νόημα), αλλά πλέον με εκνευρίζει κιόλας. Τόσο χρόνο είχαν οι ακριβοπληρωμένοι και αναμφίβολα ταλαντούχοι σεναριογράφοι, σκέφτομαι. Γιατί δεν μπορούσαν να δικαιολογήσουν την τάδε απιθανότητα του σεναρίου; Γιατί έβαλαν τους χαρακτήρες να πάνε εκεί; Τι ρόλο βαράει ολόκληρη η τάδε σεκάνς, που δεν προσφέρει τίποτε απολύτως στην πλοκή; Υπάρχουν τέτοια προβλήματα και στο καινούριο Star Wars.
Αλλά υπάρχουν και αναμφίβολα θετικά, όπως οι ερμηνείες των δύο νεαρών πρωταγωνιστών και του Χάρισον Φορντ, μερικές σκηνές σπάνιας ομορφιάς, και επίσης κάποιες δόσεις χιούμορ εδώ κι εκεί, και άλλα πράγματα που θα σας γράψω στο κανονικό review με τα spoiler.
Οπότε το είδα ευχάριστα, χωρίς να μου γεμίζει κανένα κενό, ζηλεύοντας όλους τους υπόλοιπους (κυρίως συνομήλικους, ή και μεγαλύτερους δημοσιογράφους) γύρω μου που, ολοφάνερα, είτε ένιωθαν αυθεντική χαρά, σαν εκείνη που ένιωθα τότε, είτε αυθυποβάλλονταν για να κάνουν ότι τη νιώθουν.
Εγώ δε μπορώ πια.
Αν εσείς μπορείτε, δεν χρειάζεται να σας πω τίποτε, πιθανότατα έχετε κλείσει ήδη εισιτήρια για να πάτε. Η μόνη συμβουλή που σας δίνω είναι να μην το δείτε σε 3D. Δεν προσφέρει τίποτε, και κάνει την εικόνα υπερβολικά σκοτεινή. Η συμβουλή ισχύει, βεβαίως, αν βρίσκεστε στην Ελλάδα, που δεν έχει οθόνες ΙΜΑΧ (αντίθετα με τη Βουλγαρία, ας πούμε, που έχει δύο). Το IMAX είναι άλλη κατηγορία.
Να πάτε, λοιπόν, και μετά αν θέλετε να διαβάσετε και το άλλο κείμενο που θα γράψω, για να δούμε αν αυτά που με εμποδίζουν εμένα να απολαμβάνω τέτοια πράγματα, πια, εσάς σας είναι τελείως αδιάφορα, και δεν σας στερούν την χαρά και την απόλαυση καθόλου. Αν είστε σ’ αυτή την κατηγορία, να ξέρετε ότι σας ζηλεύω, και αναρωτιέμαι: Εσείς πώς τη σκαπουλάρατε στη φάση την αντίστοιχη μ’ αυτή που πέρασα στα τέλη της δεκαετίας του ’90;
Α, γιατί ξέχασα να σας πω και τι άλλο έγινε στα τέλη της δεκαετίας του ’90 για εμένα. Εκείνο το τραυματικό, που πιθανότατα ήταν και το πιο σημαντικό.
Έγινα ενήλικας.
:(
